Ο προστάτης είναι ένας αδένας που έχει μέγεθος όσο ένα κάστανο και βρίσκεται ακριβώς κάτω από την ουροδόχο κύστη. Περιβάλλει την ουρήθρα, δια μέσου της οποίας αποβάλλονται τα ούρα. Η κύρια λειτουργία του προστάτη είναι να εκκρίνει ένα ειδικό υγρό, το προστατικό υγρό που μαζί με τα σπερματοζωάρια και το υγρό των σπερματοδόχων κύστεων εξέρχεται διαμέσου της ουρήθρας σαν σπέρμα, κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.

Από τη μέση ηλικία το μέγεθος του προστάτη αυξάνεται προοδευτικά σε όλους τους άνδρες. Αν ο προστάτης μεγαλώσει αρκετά, ελαττώνει τη διάμετρο της ουρήθρας διότι την πιέζει και η ροή των ούρων γίνεται πιο αδύναμη και πιο αργή. Αυτό μπορεί να συμβεί και σε μετρίου μεγέθους προστάτες. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται Καλοήθης Υπερπλασία Προστάτη (ΚΥΠ).

Η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη δεν είναι καρκίνος, ούτε οδηγεί σε καρκίνο, παρόλο που κάποιος μπορεί να έχει ταυτόχρονα και τα δυο. Μία αύξηση του μεγέθους του προστάτη και αλλαγή στη ροή της ούρησης λοιπόν δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχετε καρκίνο του προστάτη. Γι αυτό κάθε άνδρας μετά την ηλικία των 50 ετών πρέπει να επισκέπτεται τον ουρολόγο, ο οποίος βάσει των ευρημάτων από το ιστορικό, την φυσική εξέταση την τιμή του PSA και το υπερηχογράφημα του ουροποιητικού θα καθορίζει την περαιτέρω παρακολούθηση.

Τα συμπτώματα που εμφανίζονται πιο συχνά είναι:

• Συχνουρία, δηλαδή η ανάγκη να ουρείτε αρκετά συχνά
• Αδύναμη ροή ούρων
• Νυχτερινή έγερση για ούρηση (νυκτουρία), δηλαδή να ξυπνάτε αρκετές φορές τη νύχτα για να ουρήσετε.
• Δυσκολία στην έναρξη της ούρησης
• Επίσχεση (ο ασθενής δεν μπορεί να ουρήσει)

Η καλοήθης υπερπλασία του προστάτη απασχολεί 1 στους 2 άνδρες ηλικίας άνω των 60 ετών. Τα συμπτώματα της νόσου χειροτερεύουν με την αύξηση της ηλικίας, καταλήγοντας να απασχολούν περίπου 80% των ανδρών ηλικίας άνω των 60-80 ετών.

H κύρια μέθοδος που έχει ο ιατρός σας για να εξακριβώσει αν έχετε διόγκωση του προστάτη είναι η δακτυλική εξέταση από το ορθό. Κατά τη διάρκεια αυτής της εξέτασης ο ιατρός σας ψηλαφεί τον προστάτη σας μέσω του εντέρου. Η εξέταση δεν είναι επώδυνη και προκαλεί μόνο μικρή ενόχληση στους περισσότερους ασθενείς.

Αυτή η εξέταση δίνει τη δυνατότητα στον ιατρό σας να εκτιμήσει το μέγεθος του προστάτη και να εξακριβώσει, εάν έχει εξογκώματα ή ανώμαλη υφή. Ακόμα μια σημαντική εξέταση (ανώδυνη) είναι το υπερηχογράφημα. Διενεργείται από την κοιλιά ή από το έντερο και σε συνδυασμό με την δακτυλική εξέταση δίνουν μια πλήρη εικόνα της κατάστασης του προστάτη.

Όταν ο ουρολόγος διαγνώσει καλοήθη υπερπλασία προστάτη επιλέγει την κατάλληλη θεραπεία. Σκοπός της θεραπείας είναι η ανακούφιση του ασθενούς από την ταλαιπωρία, που του δημιουργούν τα συμπτώματα που προαναφέρθηκαν. Ανάλογα με τη βαρύτητα των συμπτωμάτων και τον κλινικοεργαστηριακό έλεγχο ο γιατρός μπορεί να επιλέξει μία από τις παρακάτω θεραπευτικές λύσεις:

• Αναμονή και παρακολούθηση
• Φαρμακευτική θεραπεία
• Μη επεμβατικές μεθόδους
• Χειρουργική αντιμετώπιση

Εμφανίζεται κυρίως στις μεγάλες ηλικίες, είναι πρώτος σε συχνότητα στους άνδρες στην Ευρώπη και μετά τον καρκίνο του πνεύμονα αποτελεί την δεύτερη αιτία θανάτου από νεοπλασματική νόσο.

7% των ανδρών στην Ευρώπη θα εμφανίσουν κλινικά τη νόσο, ενώ το 1,3% θα πεθάνει από αυτή.

Αιτιολογικοί παράγοντες είναι:

• Η ηλικία
• Η φυλή
• Η κληρονομικότητα

Άλλοι πιθανοί παράγοντες κινδύνου είναι οι διατροφικές συνήθειες (αυξημένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος, μειωμένη πρόσληψη λαχανικών και βιταμινών όπως Ε και D, ιχνοστοιχείων όπως σελήνιο, λυκοπένης, πρωτεϊνών σόγιας και ενδεχομένως ω-6 πολυακόρεστων οξέων που βρίσκονται στα ιχθυέλαια).

Δεν υπάρχει σαφής συσχέτιση του καρκίνου του προστάτου με το κάπνισμα, αφροδίσια νοσήματα και τις σεξουαλικές συνήθειες.

Ορισμένοι εργάτες σε βιομηχανίες καδμίου παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης της νόσου

ΠΡΟΛΗΨΗ

Κάθε άνδρας ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών πρέπει να υποβάλλεται σε περιοδικό έλεγχο, με μέτρηση του PSA και δακτυλική εξέταση. Το μεσοδιάστημα μεταξύ των εξετάσεων καθορίζεται από τον Ουρολόγο και εξατομικεύεται για τον κάθε ασθενή.

Οι ασθενείς με συμπτώματα από το κατώτερο ουροποιητικό πρέπει επίσης να ελέγχονται με δακτυλική εξέταση και PSA. Σε άτομα με κληρονομικό ιστορικό καρκίνου προστάτου συνιστάται έλεγχος PSA από την ηλικία των 45 ετών.

Η πρώιμη διάγνωση συμβάλει στην ανακάλυψη του κλινικά εντοπισμένου καρκίνου που μπορεί να αντιμετωπιστεί ριζικά και να προσφέρει ίαση στο ασθενή.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Ο κλινικά εντοπισμένος καρκίνος αντιμετωπίζεται είτε χειρουργικά (ριζική προστατεκτομή) είτε με ακτινοθεραπεία. Τελευταία χρησιμοποιείται η ενδοϊστική θεραπεία (βραχυθεραπεία).

Εξαίρεση στον κανόνα αποτελούν ασθενείς με πολύ μικρό όγκο, καλά διαφοροποιημένο και ηλικίας μεγαλύτερης των 60 ετών (στάδιο Τ1α). Σε αυτούς προτείνεται στενή παρακολούθηση.

Ο μεταστατικός καρκίνος αντιμετωπίζεται με ορμονικούς χειρισμούς, οι οποίοι διαχωρίζονται σε πρώτης και δεύτερης γραμμής.

Η βιοψία του προστάτη είναι μία ιατρική πράξη κατά την οποία λαμβάνονται μικρά τεμαχίδια από τον αδένα με τη βοήθεια λεπτής βελόνας. Χρειάζεται για να βοηθήσει το γιατρό να κάνει σωστή διάγνωση και έτσι να ληφθεί η κατάλληλη θεραπεία. Η εξέταση αυτή δεν χρήζει ιδιαίτερης προετοιμασίας και γίνεται με υπερηχογραφική καθοδήγηση διαμέσου του ορθού. Μια μικρή μακρόστενη ειδική κεφαλή υπερήχων τοποθετείται στον πρωκτό. Αυτό επιτρέπει στον γιατρό να βλέπει τον προστάτη σε μια οθόνη και χρησιμοποιώντας μια λεπτή βελόνη που περνά μέσα από την κεφαλή των υπερήχων παίρνει μερικά τεμαχίδια ιστού, τα οποία αποστέλλονται για παθολογοανατομική εξέταση.

H βιοψία του προστάτη δεν είναι ιδιαίτερα επώδυνη μια που στην κεφαλή των υπερήχων τοποθετείται τοπική αναισθητική γέλη (gel). Κατά τη διάρκειά της ο ασθενής μπορεί να αισθανθεί δυσάρεστα αλλά όχι περισσότερο από την κοινή εξέταση του προστάτη. Ενδέχεται να νιώσει κάποια πίεση αλλά ελάχιστοι ασθενείς παραπονιούνται για πόνο. Οι επιπλοκές της είναι εξαιρετικά σπάνιες αλλά πρέπει να έχουμε υπόψιν ότι υπάρχει μικρή πιθανότητα ανάπτυξης λοίμωξης στην περιοχή (για το λόγο αυτό ενδείκνυται η έναρξη αντιβιοτικής αγωγής πριν τη διενέργεια της εξέτασης). Επιπρόσθετα υπάρχει μικρός κίνδυνος αιμορραγίας στα ούρα, τα κόπρανα ή το σπέρμα.

Αιματουρία είναι η κατάσταση κατά την οποία ο ασθενής αποβάλλει ούρα που περιέχουν αίμα.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

• λιθίαση ουροποιητικού
• υπερπλασία προστάτη
• ουρολοιμώξεις
• καρκίνος ουροποιητικού
• λήψη αντιπηκτικών φαρμάκων
• συγγενής αιμορραγική διάθεση

ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

• κλινική εξέταση
• δακτυλική εξέταση του προστάτη
• γενική ούρων
• καλλιέργεια ούρων
• γενική αίματος
• ουρία, κρεατινίνη
• ακτινογραφία ουροποιητικού
• υπερηχογράφημα ουροποιητικού
• κυτταρολογική εξέταση ούρων
• κυστεοσκόπηση
• αξονική τομογραφία (σε επιλεγμένες περιπτώσεις)

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

• σε ουρολοίμωξη αντιβιοτική αγωγή
• σε λιθίαση αναλόγως του μεγέθους, της θέσης και της σύστασης του λίθου
• σε υπερπλασία προστάτη φαρμακευτική αγωγή ή χειρουργική θεραπεία
• σε καρκίνο του ουροποιητικού χειρουργική θεραπεία.

Μετά τον καρκίνο του προστάτη αποτελεί το δεύτερο σε συχνότητα καρκίνο του ουροποιητικού

Η συχνότητα του είναι αυξημένη στις μεγάλες ηλικίες με μέση ηλικία εμφάνισης τα 69 έτη για τους άνδρες και τα 71 έτη για τις γυναίκες, μπορεί όμως να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία.

Ευθύνεται για το 2,6% των θανάτων στους άνδρες και το 1,4% στις γυναίκες

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

• Κάπνισμα
• Επαγγελματική έκθεση σε χημικά καρκινογόνα (εργάτες βιομηχανιών ελαστικών, πετρελαίου, δέρματος, χημικών και βαφών.
• Κατάχρηση αναλγητικών
• Κυκλοφωσφαμίδη
• Ακτινοβολία της πυέλου
• Χρόνια κυστίτιδα και μερικές λοιμώξεις
• Κληρονομικότητα

Η νόσος εμφανίζεται συνήθως (85%) με ανώδυνη αιματουρία η οποία μπορεί να είναι είτε μικροσκοπική είτε μακροσκοπική, συχνά δε είναι διαλείπουσα.

Ερεθιστικά συμπτώματα (συχνουρία, νυκτουρία, επιτακτική ούρηση) μπορεί να υπάρχουν.

Σπάνιες εκδηλώσεις είναι ο οσφυϊκός πόνος, ψηλαφητή μάζα, οίδημα κάτω άκρων, απώλεια βάρους.

Η διάγνωση πάντα επιβεβαιώνεται με την κυστεοσκόπηση και τη βιοψία.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση εξαρτάται από το στάδιο της νόσου.

Ασθενείς με επιφανειακό νεόπλασμα, μετά την εκτομή και τη βιοψία του, εντάσσονται σε πρόγραμμα συστηματικής παρακολούθησης, με follow-up κυστεοσκοπήσεις και συχνά ενδοκυστικές θεραπείες.

Σε περιπτώσεις με μεγάλους, πολλαπλούς, υποτροπιάζοντες όγκους ή συνύπαρξής τους με καρκίνωμα in situ από μεταβατικό επιθήλιο χορηγείται πάντα επικουρική ενδοκυστική θεραπεία.

Ασθενείς με διηθητικούς όγκους είναι υποψήφιοι για ριζική κυστεκτομή.

Εκτεταμένοι και ανεγχείρητοι όγκοι αντιμετωπίζονται συνήθως με χημειοθεραπεία

Η εξωσωματική λιθοτριψία γίνεται με τη βοήθεια του λιθοτρίπτη και αποτελεί τη θεραπεία εκλογής για λίθους του ανώτερου ουροποιητικού και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις του κατώτερου ουροποιητικού. Είναι αναίμακτη μέθοδος σχετικά ανώδυνη, μικρής χρονικής διάρκειας και δεν απαιτεί στις περισσότερες περιπτώσεις νοσηλεία στο νοσοκομείο.

Η αρχή λειτουργίας του λιθοτρίπτη βασίζεται στην παραγωγή και τον εστιασμό στον λίθο ακουστικών κυμάτων με συχνότητα μεγαλύτερης των υπερήχων. Ο εστιασμός γίνεται υπό υπερηχογραφικό ή ακτινοσκοπικό έλεγχο. Με την επαναλαμβανόμενη εφαρμογή των κυμάτων κρούσης υψηλής συχνότητας γίνεται καταστροφή των δυνάμεων συνοχής του λίθου, κατακερματισμός του και αποβολή του με την μορφή θραυσμάτων.

Πρόκειται για την ακράτεια ούρων κατά τη διάρκεια του ύπνου μετά την ηλικία των πέντε ετών, που δεν συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα. Εξαιτίας μιας ανισορροπίας στην παραγωγή ούρων και τη χωρητικότητα της κύστης, κατά τη διάρκεια της νύχτας η κύστη γεμίζει και το παιδί είτε θα σηκωθεί και θα αδειάσει την κύστη του είτε δεν θα σηκωθεί και θα ουρήσει ενώ κοιμάται. Ένα ημερολόγιο ούρησης με καταγραφή της λειτουργίας της κύστης κατά τη διάρκεια της ημέρας και του όγκου των παραγόμενων ούρων κατά τη διάρκεια της νύχτας, βοηθά στο σχεδιασμό της θεραπείας. Αυτή είναι κατά κύριο λόγο συντηρητική και περιλαμβάνει τον λεγόμενο «συναγερμό ούρησης» και τη χορήγηση δεσμοπρεσσίνης.